Blog

De macht van Geert

22 maart 2014

Het is algemeen bekend dat machtige mensen (mannen meestal, maar da’s voor een andere blog) zichzelf op den duur overschatten. Er is zelfs een naam voor: het ‘hybrissyndroom' (overmoedsyndroom). Het gaat over de psychologische transformatie die iemand doormaakt op het moment dat hij de top nadert. Bij sommige mensen leidt dat tot overmoed en roekeloosheid, het gevoel alles te kunnen zeggen en boven de wet staan.

Is dat wat er gisteren gebeurde met Geert Wilders, toen hij zijn overwinning vierde met zijn partijaanhangers? Zat hij in een roes door de euforie van het gevoel (bijna) oppermachtig te zijn in de twee gemeentes waar zijn PVV won? Dat moet het zijn geweest. Want in die roes ging Geert –misschien wel voor het eerst, maar in ieder geval door iedereen opgemerkt- TE VER.

Ik ben het altijd oneens geweest met zijn ideeën. Maar stiekem had ik wel eens bewondering voor zijn manier van politiek bedrijven. Voor iemand die geïnteresseerd is in sociale wetenschappen en in de communicatiewetenschap in het bijzonder, is hij namelijk een heel interessant geval. Geert kan -als geen ander- emoties inzetten voor overtuiging. Hij brengt zijn standpunten op zo’n manier dat je óf geïrriteerd raakt (doordat je herkent dat verkeerde feiten aan de verkeerde conclusies worden verbonden) óf hem gelooft (doordat je zélf de feiten aan verkeerde conclusies verbindt).

Dat laatste klinkt heel dom, maar het is een bekend psychologisch verschijnsel: framing. Het speelt in op onbewuste processen in je brein en is een belangrijke techniek in de reclame. Maar ook in de politiek wordt framing vaak gebruikt. Nelson Mandela was er bijvoorbeeld een kei in, maar gebruikte deze vooral voor de goede zaak. Ook Geert beheerst deze techniek. Alleen gebruikt hij die voor dubieuze standpunten. Balancerend op de randen van het fatsoen en het grondrecht, weet hij zo heel veel mensen aan zich te binden.

Maar gisteren ging hij te ver. Rechtstreeks en zonder psychologische trucjes, schoffeerde hij een heel volk. "Minder Marokkanen!" De zaal scandeerde met hem mee. En ook dat riep een sterke emotie op. Maar nu juist die ene emotie, waarvan iedereen weet dat je die niet moet gebruiken: walging en afschuw. Iedereen associeerde hem met die ene man, die we allemaal kennen en aan wie we eigenlijk nooit meer herinnerd willen worden.

Geert Wilders ging te ver. We zullen dat het stelletje oelewappers in de zaal, die fanatiek mee scandeerden, maar niet aanrekenen. Hun brein was beneveld door diezelfde overwinningsroes. Maar zal de rest van zijn aanhang in Nederland niet op z’n minst aan het twijfelen zijn geslagen over de bedoelingen van deze stemmingmaker? Ik hoop het.

David Owen, een bekend Brits auteur, schreef onlangs een wetenschappelijk boek over regeringsleiders met het overmoedsyndroom. Bij hen raakten hun geestelijke vermogens aangetast en hun zelfvertrouwen groeide dramatisch. Ze wezen adviezen af die botsten met hun eigen overtuiging, of wezen zelfs elk advies volstrekt af. Uiteindelijk deden ze dingen die hun eigen ondergang betekenden.

Elke goede voorlichter of spindokter zou Geert aanraden om zijn uitspraken en acties van gisteren op z’n minst te nuanceren. Maar Geert? Die ontkent dat hij te ver is gegaan. Mooi. Voor mij een teken van (beginnende) hoogmoed. En we weten allemaal wat daarna komt.